2019 Aralık ayında Çin’in Vuhan kentinde bir dizi açıklanamayan pnömoni (zatürre) vakası şeklinde ortaya çıkan ve Dünya Sağlık Örgütü’nün COVID-19 olarak adlandırdığı yeni tip koronavirüs hastalığının yayılımı hızla global seviyeye ulaştı.
Viral bir salgın ya da pandemi gibi bir durumdan, hali hazırda yüksek derecede sağlık kaygısı yaşayan kişilerin (hipokondriyazis) olumsuz etkilendiklerini biliyoruz. Bu tip bireyler, hepimizin zaman zaman hissedebileceği zararsız bedensel duyumları veya değişimleri enfekte olduklarına dair kanıt niteliğinde görüp, tamamen yanlış yorumlamaya meyillilerdir. Bu da, yaşadıkları kaygının katlanarak artmasına sebep olur ve akabinde bu kişilerin davranış örüntülerini ve rasyonel karar alma kapasitelerini etkiler. Öte yandan, hipokondriyak kişiler gündelik hayatla uyumsuz denilebilecek çeşitli güvenlik davranışları göstermeye eğilimlidirler. Viral bir salgın sürecinde ise aşırı sık el yıkama, sosyal geri çekilme, panik etkisiyle yiyecek ve temizlik malzemesi stoklama gibi davranışlar sergileyebilirler.
İşte sağlık kaygınızla baş etmek için bazı tavsiyeler:
- Hastalık takıntılarınızla ilgili bir günlük tutun. Örneğin, sizi kaygılandıran hastalık belirtilerinizi ne sıklıkta kontrol ettiğinizi, ne sıklıkta doktor randevuları aldığınızı ve her haftanın sonunda bu sayılarda azalma olup olmadığını hesaplayın.
- Hastalık şüphelerinizi yazdığınız bir listenin yanında, olumlu ve dengeli düşüncelerinizin de bir listesini çıkarın.
- Yürüyüşe çıkarak veya bir arkadaşınızı arayarak zihninizi başka şeylerle meşgul tutmayı deneyin.
- Sağlık kaygılarınız sebebiyle yapmaktan çekindiğiniz aktivitelere (koşu yapmak, bir yakınınızla kahve içmeye gitmek gibi) bir şans verin.
- Gevşeme ve farkındalık egzersizleri (yoga, pilates, meditasyon) yapın.
- Özellikle pandemi süresince haberleri ve sosyal medyayı takip etmeyi belirli saatlerle sınırlayın. Kaygı semptomlarınızın direkt olarak azalmaya başladığını fark edeceksiniz.
Pandemi sürecinin herkes için stres ve kaygı veren bir dönem olduğunu kendinize hatırlatın. Çabalarınıza rağmen kötüleşen ve baş etmekte zorlandığınız şiddetli sağlık kaygısı semptomları ile uğraşıyorsanız, profesyonel destek almaktan çekinmeyin.
Psikolojik destek almanızı gerektirebilecek bazı belirtiler:
- Koronavirüs hastalığından başka bir şey düşünemiyorsanız
- Kaygınız günlük hayatınızı etkiliyorsa – örneğin işe gitmekte ya da virüs kapma riskinin çok düşük olduğunu bilmenize rağmen açık alanlara çıkmakta zorluk çekiyorsanız
- Gerekli olmadığı zamanlarda bile toplumdan izole şekilde yaşıyorsanız
- Hastalık hakkında çaresiz hissediyor ve öfkeleniyorsanız
- Yemek yemek ve uyumakta güçlük çekiyorsanız
- Sıklıkla baş ağrıları veya mide rahatsızlıkları gibi fiziksel belirtileriniz varsa
Kaynaklar:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32302935/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0887618520300256
Klinik Psikolog Dr. Gülara Yaya 